هر خانمی باید با انواع کیست های تخمدان آشنا باشد. دکتر شهرزاد زاده مدرس، متخصص زنان و زایمان انواع کیست های تخمدان را به ما معرفی می کند.

کیست تخمدان وا‍ژه آشنایی برای بیشتر خانم هاست، وا‍ژه ای که گویی با شنیدن آن خیال مان راحت می شود که مشکل خاصی وجود ندارد. ما هم قصد نداریم شما را بترسانیم اما واقعیت این است اگرچه بیشتر کیست های تخمدان بی خطر هستند و بی دردسر از بین می روند اما برخی از کیست ها می توانند دردساز باشند دردسرهایی مانند نازایی و حتی مرگ. دکتر شهرزاد زاده مدرس، متخصص زنان و زایمان درباره انواع مختلف کیست های تخمدان چنین توضیح می دهد.

کیست های فانکشنال: کیست های شایع اما بی دردسر

گاهی تجمع مایعی در داخل یک فولیکول در حال رشد در تخمدان منجر به ایجاد کیست های فانکشنال می شود. این کیست ها که شایع ترین نوع کیست ها هستند خطری ندارند و اغلب در سنین نوجوانی و باروری ایجاد می شوند. کیست های فانکشنال در بیشتر موارد حتی تشخیص هم داده نمی شوند و بی سرو صدا و خود به خود از بین می روند.
در برخی موارد بیمار به دلیل بزرگ بودن کیست، چرخش یا ایجاد سوراخ در قسمتی از کیست (که ممکن است مقداری از مایع کیست به داخل شکم سرایت کند) احساس درد و نارحتی خواهد کرد. در این موارد پزشک بعد از بررسی علت ایجاد درد درمان های مناسب را تجویز خواهد کرد. در کیست های فانکشنال کمتر با چرخش کیست مواجه می شویم و در بیشتر موارد درد به دلیل سرایت مایع داخل کیست به شکم یا بزرگ بودن کیست است.

درمان با توجه به سن و سایر عوامل: در این نوع کیست ها در بیش از 90 درصد موارد نیاز به درمان های خاصی وجود ندارد و بیمار فقط باید تحت نظارت باشد و در دوره های مشخصی به پزشک مراجعه کند. در صورتی که کیست بعد از گذشت 2 ماه از بین نرفت و اندازه اش نیز حدود 4 تا 5 سانتیمتر بود باید ارزیابی های دقیق تری انجام شود.در این موارد بیشتر دارو درمانی تجویز می شود. در صورتی که بیمار مبتلا به کیست فانکشنال جوان باشد ترجیح می دهیم کمتر از درمان های تهاجمی استفاده کنیم و برخورد محافظه کارانه تری داشته باشیم تا به این وسیله از عوارض بعدی مانند چسبندگی داخل لوله رحم و ناباروری پرهیز شود اما در مواردی که کیست چرخیده یا پاره شده باشد باید سریع درمان را آغاز کرد. در مواردی که بیمار در سنین بالا باشد نیز باید از اقدامات جدی و سریع برای درمان استفاده کرد.
پیشگیری: کیست های فانکشنال در دوران تخمک گذاری ایجاد می شوند بنابراین برای پیشگیری از ایجاد این کیست ها باید از تخمک گذاری تخمدان جلوگیری کرد.اگرچه هیچ روش درمانی قطعی برای جلوگیری از این کیست ها وجود ندارد اما برای این منظور از داروهای پیشگیری از بارداری استفاده می شود. در واقع برای افرادی که سابقه ابتلا مکرر به این کیست ها را دارند داروهای پیشگیری از بارداری تجویز می شود این قرص ها زیر نظر پزشک به مدت 3 یا 6 ماه مصرف شوند. البته از این روش برای همه افراد نمی توان استفاده کردبه طور مثال افراد مبتلا به مشکلات قلبی و عروقی گزینه مناسبی برای استفاده از این داروها نیستند.

کیست های آندومتریوما: اگر درمان نشود خطر نازایی وجود دارد

کیست های آندومتریوما کمی مقاوم تر از کیست های فانکشنال هستند و گاهی می توانند عوارضی را نیز به دنبال داشته باشند. این کیست ها در سنین جوانی و تا دهه 40 ایجاد می شوند. مبتلایان به کیست ها اغلب از درد در ناحیه لگن شکایت می کنند و بی توجهی به درمان مناسب می تواند منجر به چسبندگی رحم و لوله های رحمی در بیمار بشود که در نهایت منجر به ناباروری فرد خواهد شد.
درمان کیست های آندومتریوما براساس اندازه کیست تعیین می شود:

اگر کیست بزرگ باشد:در صورتی که اندازه کیست های آندومتریوما بیش از 4 سانتیمتر باشند باید از بدن بیمار خارج شوند. امروزه بهترین روش درمانی برای خارج کردن این کیست ها از بدن لاپاراسکوپی است. در این روش با کمترین آسیب و صدمه به بافت کیست ها خارج می شوند.
اگر کیست کوچک باشد: در صورتی کیست کوچکتر از 4 سانتیمتر باشد نیازی به جراحی نیست اما بیمار باید زیر نظر باشد و در فواصل مشخص (هر 3 تا 6 ماه) برای بررسی وضعیت کیست ها سونوگرافی انجام دهد.

کیست های درموئید: کیست هایی از جنس خوش خیم

کیست های درموئید در گروه کیست های خوش خیم تخمدان قرار دارند و احتمال ابتلا به انواع بدخیم آن بسیار نادر است.اگرچه کیست های درموئید در سنی ممکن است ایجاد شوند اما بیشتر در سنین باروری و تا دهه چهارم زندگی مشاهده می شوند.این کیست ها به طور اتفاقی ایجاد می شوند و خطر چرخش در این کیست ها زیاد است.

نکته: تومورهایی تخمدان؛ بدخیم یا خوش خیم

حالا که درباره کیست های تخمدان نوشتیم خالی از لطف نیست که اشاره ای هم به تومورهای تخمدان داشته باشیم. این تومورها در هر سنی ممکن است ایجاد شوند اما در دوران یائسگی احتمال ابتلا به آنها بیشتر است. کیست یا توده تخمدان در دوران یائسگی باید بین 3 تا 5 سانتیمتر باشد و در صورتی که بیشتر از اندازه باشد باید آن را با جراحی باز خارج کرد. گفتنی است برخی از انواع تومورهای تخمدان به ویژه در دوران یائسگی بسیار خطرناک و کشنده هستند. در این نوع تومور ها در 75درصد موارد بیماری در مرحله3(پیشرفته) تشخیص داده می شود یعنی زمانی که بیماری لگن را هم گرفتار کرده است. متاسفانه برای تشخیص زودهنگام این نوع تومورها غربالگری وجود ندارد در نتیجه بهتر است خانم ها در دوران یائسگی به طور منظم و دوره ای (سالی یکبار یا هر 6 ماه یکبار) به پزشک مراجعه کنند البته خانم هایی که در بین نزدیکان خود سابقه خانوادگی ابتلا به چنین بیماری هایی دارند باید در فواصل کوتاه تر و جدی تر برای بررسی وضعیت سلامت خود به متخصص زنان مراجعه کنند. البته خیلی نگران نشوید چرا که همه تومورها تخمدان از نوع بدخیم و مشکل ساز نیستند بنابراین هروقت اسم تومور تخمدان را شنیدید لازم نیست نگران و پریشان خاطر شوید چرا که برخی از انواع تخمدان آنقدرها هم خطرناک نیستند و در مراحل ابتدایی تر قابل شناسایی هستند. این نوع تومورهای اغلب با نشانه هایی مانند خونریزی های غیرعادی رحمی یا احساس توده در معاینه خود را نشان می دهند.